Beden ağırlığı ve ölçümler

Boyunun uzunluğu şu kadar olan birinin kilosu da şu olmalıdır gibi sapık stan­dartları çöpe atın. IMC, boyu 1,68 olan birinin ağırlığının da yaklaşık 58 kilo olmasına işaret etmekten başka işe yaramaz. Kişisel özellik ve verileri dikkate almadan sadece bu bilgiyle yetinmek saçmadır.

Buna daha açık örneklerle bakalım. Boyu 1,80 olan sporcunun ağırlığı­nın 90 kg olması onun şişman olduğunu göstermez: Bunda şaşırtıcı hiçbir şey yoktur, sadece kas kütlesinin biraz fazla olduğu söylenebilir. Kas yağdan daha ağırdır ve aynı ağırlıktaki yağ kütlesinin hacmi daha büyüktür. Buna karşılık, hiç hareket etmeyen biri olsaydı, onun aşırı kilolu olduğunu rahatça söyleyebilirdik. Böyle birinin uygun beden ağırlığı 75-76 kilo civarındadır.

Başka örnekleri de şöyle sıralayabiliriz: 48 yaşında, 1,72 boyunda, 74,4 kilo bir kadın. Bilinen normlara göre bu kadının ağırlığı 62 kilo civarında, yağsız kütle ağırlığı ise 36 kilosu kas kütlesi olmak üzere 51,2 kilo olmalıdır. Buna yüzde 15 de yağ kütlesi eklemek gerekir. Bu durumda onun için uygun ağır­lık 64 kilo civarındadır. Bu ağırlığa ulaşmak için yapması gereken, gerçek yağ kütlesinden altı kilo vermektir. Beslenme biçimi incelendiğinde gereğinden fazla karbonhidrat tükettiği ortaya çıkarsa bunu azaltması istenir. 48 yaşında biri olarak metabolizması günde 1800 kaloriyle çalışıyorsa (kalori rakamını besin değerini değil miktarı işaret etmek üzere veriyoruz) bir konuda dikkatli olması için de uyarılacaktır; üç yıl içinde metabolizmasının ihtiyacı 1400 ka­loriye inecektir. Kadın bu tavsiyelere uymazsa 54 yaşma geldiğinde 78, hatta 80 kiloyu kolayca aşmış olacaktır. Altı çizilmesi gereken başka bir nokta daha var: Bu kadın menopoza yaklaştıkça (bunun için ortalama yaş 5kdir) kas küt­lesinin bir bölümünü kaybedecek, buna karşılık yağ kütlesi artacaktır. Dolayı­sıyla dış görünüşü ve sağlığı açısından dokuz ay içinde yapması gereken, 74,4 kiloyu 64-65 kiloya indirmektir.

Başka bir örnek. 1,68 boyunda, 90 kilo ağırlığında bir erkek. Herhangi bir tanı koymadan önce kişinin fazla kilolarına göz atmak çok önemlidir. Vücudundaki yağlar karbonhidratlardan mı, hormonlardan mı, stresten mi yoksa şişmanlığa yatkın olmasından mı ortaya çıkmıştır? Bütün bunları saptadıktan sonra ona yeni bir beslenme yolu göstermeliyiz; hem de bu en az yedi yıl devam ettirilmelidir. Dolayısıyla ağırlık tek ölçüt değil; aslolan bu ağırlığın bileşimidir.

Bir örnek daha: 65 yaşında, 1,68 boyunda ve 65,7 kilo ağırlığında bir er­kek. İlk bakışta hiç de fena değil! Kilosu iyi ama, teşhisten sonra görülüyor ki ağırlığının 20 kilosu yağ kütlesinden oluşuyor -bu da toplam kütlesi­nin yüzde 30 una tekâbul ediyor, oysa ideal olan yüzde 15 (en fazla yüzde 20-22). Fazla yağ kütlesinin kemiklerine zarar vermesi ve osteoporoza yol açması -belli bir yaştan sonra görülür- mümkündür. Demek ki, görünüşte uygun bir kiloya sahip gibi görünen bu adamın beslenmesini yeniden dü­zenlemesi ve fiziksel egzersiz yapması gerekiyor.

Beden ağırlığı sadece skalalardan oluşan bir hikâye değil, vücudun ana bileşenlerinin denge içinde olmasıdır. Bütün bunlar genetik mirasımız, ya­şımız, diyetimiz ve sağlık durumumuzla birlikte ele alınmalıdır.