Osmanlı tıbbında kabul edilen bir diğer temel prensip Niteliklerdir.
Bu alemde var olan her şey “Dört temel nitelikle sahiptir. Temel nitelikler; (Özellik, tabiat) sıcaklık, soğukluk, nemlilik ve kuruluktur.
Bu dünyayı meydana getiren dört “Temel Unsur” da bu nitelikler vardır. Hava; sıcak ve nemli, Ateş; sıcak ve kuru, Su; soğuk ve nemli, Toprak; soğuk ve kuru-niteliklere sahiptir.
Beden ve içerisindeki her organ da bu niteliklere sahiptir. İnsan sağlığı için oldukça önemli olan bu dört temel sıvı da belirli niteliklerdedir.
Kan; sıcak ve nemli, Balgam; soğuk ve nemli, Safra; sıcak ve kuru, Sevda; soğuk ve kuru niteliktedir. Osmanlı doktoru bu dört neden ve dört nitelik prensiplerini tartışılmaz temel prensipler olarak kabul eder.
İnsan bedeni de, onu meydana getiren organlar da bu temel unsurlardan belirli oranlarda karışarak meydana gelmişlerdir.
Aralarındaki değişiklik karışımlarda ki orandadır. Bu yüzden her organ değişiktir ve yapısındaki değişikliklerin sahip olduğu nitelikleri taşırlar. Bu nedenden organlar da değişik niteliklere sahiptir.
Örnek olarak verirsek; Kalp ve karaciğer sıcak, beyin ve kemikler soğuk, omurilik ve akciğerler nemli, kıllar kuru niteliğe sahiptir.
Doğal yapıları gereği daha sıcak olan gıdalar safraya, daha soğuk olan gıdalar balgama meyillidir.
Mevsim sıcaksa safraya, soğuksa balgama eğilimlidir.
-------- Sponsorlu --------
Yaz sıcak ve kurudur safrayı arttırır.
Güz soğuk ve kurudur sevdayı arttırır, kış soğuk ve yaştır balgamı arttırır, ilkbahar sıcak ve yaştır kanı arttırır.
Mizaçlara ayrıca doktorun dikkat ettiği özellik, o insanın sıcak, soğuk, nemli yada kuru tabiatta olmasıdır.
Bu yukarıdaki mizaçlarla uyumlu olabilir yada yalnızca bu özellikleri bilinebilir. Bunlar da hekime yardım eden bilgilerdir.
Sıcak tabiattaki insanlar genelde soğuk hava ve soğuk sudan hoşlanır, rahatlarlar. Soğuk tabiattaki insanlar, sıcak hava ve sıcak sudan hoşlanır ve rahatlarlar. Nemliliği baskın olan insanlar kuru hava ve kuru gıdalardan hoşlanır, bedeninin Kumluğu baskın olanlar ise nemli hava ve gıdalardan hoşlanırlar. Doktor bu özelliklerini belirleme ederse sağlığı açısından makul olan yeme-içmeden yapacağı spora kadar ona göre yönlendirir ve daha yararlı olmaktadır.
Bu tıbbın uygulandığı devirlerde, şahıslar da kendi mizaç ve tabiatlarını öğrenirlerdi. O dönemde bu bilgiler okuma yazma bilen herkes tarafından basitçe Öğrenilir ve öğretilirdi.
Mizaç ve tabiat herkesin bildiği ve konuştuğu, yaşamın bir parçası haline gelmişti. Böylece insanlar sağlıklı hayat kurallarını bu doğrultuda uygular ve hastalanın amaya çalışırlardı. Hastalık durumunda de doktor o hastanın mizaç ve tabiatını esas alarak tedavisini uygulardı.
